Deze mooie, verwarde wereld: I

Het eenentwintigste nummer. Tijd om even stil te staan en van het overzicht te genieten.
Het lijkt misschien een onbelangrijk detail, maar in augustus 2001 zijn labels beschikbaar gekomen die de doorgaande tekst aanvullen met informatie over het concept. Mijnerzijds bevallen ze erg goed omdat

1. ze bijdragen aan de scherpere afbakening van de begrippen en
2. de toegankelijkheid van die informatie bevorderen zodat mijn beschrijvingen in patronenlijn en verhalenlijn compacter kunnen zijn.

Als lezer hebt U nu ook de begrippen en hun facetten direct bij de hand. Ze zijn inmiddels ook aan oudere pagina's toegevoegd, waar dat van pas kwam.
Ik loop eerst de lijnen langs om te zien wat daar is gepasseerd. Dan sluit ik dit overzicht af met een beschrijving van het resultaat van de zoektocht tot nu toe en van enige consequenties die ik aan de verworven inzichten verbind.
 

(Begin)Patronen: de op handelen gerichte identiteit

In totaal zijn nu zes patronen behandeld. Aan de drie patronen gericht op de buitenwereld vanuit de reactie in de innerlijke ruimte zijn nu de drie die gericht zijn op actie in de omgevingsruimte toegevoegd, te weten het Ram-patroon in ZZZine #12, Leeuw-patroon in ZZZine #15 en Boogschutter-patroon in ZZZine #18. De twee groepen staan in principe haaks op en naast elkaar. Anders gezegd: de 3 vormen van ruimtelijke aanwezigheid vanuit de reactie in de innerlijke wereld hebben met de 3 vormen van ruimtelijke aanwezigheid in de buitenwereld een energieke en contrasterende verbinding.

Het 'denkkader' is verbreed met de idee van onderling verbonden functies. Hoe wij onze functies (= potentialiteiten) in hun onderlinge relaties hanteren, beheren en in de loop van de tijd tot capaciteiten ontwikkelen.

• In #12, het Ram-patroon, is het proces beschreven zoals dat praktisch ingrijpt op de buitenwereld;
• in #15, het Leeuw-patroon, is een eerste aanzet gegeven tot behandeling van de innerlijke samenhang aan de hand van thema's in "zelfbesturing, persoonlijkheidstype en individualiteit";
• in #18, het Boogschutter-patroon, is het thema "speelruimte, groei in relatie met vacuum" iets verder uitgewerkt.

Patronen vormen een interessante toegang tot iemands persoonlijkheid. De geboortekaart is het instrument daarvoor [ noot ].
 

Van kaart, via dynamiek, naar functies en verbindingen

Vanuit de eerste beschrijvingen van gerelateerde stelsels en processen met hun coördinaten van ruimte en tijd, zijn we verder gegaan met de nummers vier tot en met zes van de reeks:

4. - ZZZine#13: de oriëntatie in ruimte en tijd - met veel illustratie en drie verschillende animaties - gebaseerd op de draaiing van de aarde en de beweging ten opzichte van de andere hemellichamen was begonnen in # 9 en is nu afgerond. Een landkaart verwijst naar kenmerken van een gebied en de wijzers van een klok verwijzen naar tijdpunten in een continue voortgang, en zo verwijzen de coördinaten op onze kaart naar de kenmerken van specifieke gebeurtenissen.
5. - ZZZine#16: we hebben op een nieuwe manier naar het proces gekeken. Door de energie van contrasten en tegendelen ontstaat een pulserende en 'natuurlijke' beweging tussen de fasen van binnen- en buitenwereld: een inherente dynamiek. De beschrijving van haar innerlijke dualiteit heeft aanleiding gegeven tot een nieuwe kijk op het begrip individualiteit.
6. - ZZZine#19: geeft een overzicht van de relaties tussen alle processen, en van de mens als ruimte-tijdsysteem van onderscheiden en onderling gerelateerde functies die procesmatig verlopen. Het biedt uitgangspunten voor de behandeling van de complexe innerlijke en externe verbindingen, hulpmiddelen voor de beschrijving van het proces in ruimte en tijd.

Hiermee beschouw ik de voorbereidingen als min of meer afgerond. De basis is gelegd. Ik kom er hieronder nog op terug.
 

Hoe worden gebeurt

Inmiddels heb ik weer enkele persoonlijke herinneringen verteld, relaties gelegd met informatie uit mijn geboortekaart, verklaard hoe ik bepaalde functies leer te beheren. Kortom, hoe ik geworden ben en hoe ik voortga op weg naar wat alleen ik worden kan.
De titels vier tot en met zes zijn:

4. - ZZZine #14, Familietrekjes: 'Moeder's genen', vertelt over de relatie van een mens als uniek proces met zijn herkomst, die uiteraard in het verleden ligt, en via de genen kan worden doorgegeven.
5. - ZZZine #17, Familiebanden: 'Dichtbij en veraf', hier zien we een voorbeeld van de noodzaak om je verleden zo goed mogelijk te kennen, om het aandacht te geven en te proberen de betekenis voor het latere leven te begrijpen. In het kader van het begrip ideaal zijn de interpreteer-, zelfbesturings-, consistentiefuncties, ook in hun verbinding met de aanwezigheidsfunctie, besproken.
6. - ZZZine #20, Vader worden: 'Een man van principes', en 'Waarden, oprispingen als eerste pogingen om mezelf te besturen?' Hier is dan eindelijk het beeld van vader duidelijker geworden. Ik heb bovendien, ondanks eerdere voornemens om dat niet te doen, over mijn basis-uitgangspunten gesproken. In het kader van het begrip communicatie is de relateer- & overdrachts- samen met de uitwisselingsfunctie behandeld. Voor het eerst heb ik de techniek toegepast om een relatie in de tijd met de buitenwereld te leggen. Daarbij blijkt dat de relateer- & overdrachts-, zelfbesturings-, consistentie-, vernieuw- en de verwijderfuncties rechtstreeks bij de beschreven gebeurtenissen waren betrokken.

Heel in het begin van de zoektocht heb ik al gezegd: 'Ik vond het paradoxaal dat het onvermijdelijk was om mijn eigen doelen als uitgangspunt te nemen en mijn noodzakelijke subjectiviteit als standpunt' en: 'Al even paradoxaal was dat de onaangename ervaringen die ik had beleefd veranderden in waardevolle ervaringen'. Ik heb onzekerheden en vaagheden geëxploreerd en nieuwe inzichten verkregen. Misschien ter geruststelling kan ik zeggen dat ik zoveel begrip en medeleven ontvangen heb en nog ontvang als een mens maar kan wensen. Ik kan met nieuwe ogen doorgaan met mijn tocht.
 

De onderlinge effectiviteit van de delen

Het woord 'thema' betekent in het algemeen het onderwerp of subject waarover een persoon spreekt, denkt of schrijft. In de taalkunde is het het belangrijkste deel van een uitspraak dat het onderwerp of subject aanduidt. In de muziek is het een belangrijke of vaak herhaalde melodie of reeks noten in een compositie. In processen is het de effectiviteit van de delen onderling binnen het innerlijk netwerk dat de opdracht of het doel aanduidt. De verschillende samenstellende delen van een proces, het algemene patroon van fasen en kleuringen, de functies in hun onderlinge verbindingen en de functies in relatie met het algemene patroon, verschaffen het proces een eigenheid die zich in de loop van de tijd in en met behulp van een buitenwereld ontwikkelt. Het kan voorkomen dat een proces zijn karakteristieke functie in meer dan een thema uitdrukt en tot ontwikkeling brengt.

Het plan om thema's te gaan bespreken in een afzonderlijke reeks is tot op heden niet van de grond gekomen. In ZZZine #17 en ZZZine #18 zijn respectievelijk de onderwerpen ideaal en speelruimte en groei in relatie met leegte besproken. Daarmee is niet gezegd dat het onderwerp als thema is uitgewerkt. De tijd en ZIGZAGZINE mogen daar nog niet rijp voor zijn, thema's blijven me wel bezig houden.
De zoektocht naar wat zich aandient in de verhoudingen tussen de onderdelen gaat verder.
 

Deze mooie, verwarde wereld: II

Het proces leek aanvankelijk misschien een starre structuur maar in de praktijk valt het juist ongelooflijk divers uit. En inderdaad, langzaam begint de beschrijving van de theorie van het proces meer vorm en substantie te krijgen. Het proces, dat niet anders kan en doet dan zijn doel zoeken, beweegt letterlijk en figuurlijk de wereld die wij kennen. En niet alleen dat. In de wereld zoals wij die kunnen kennen is alles proces en zijn alle processen met elkaar verbonden. Alles is dus altijd in wording en leven is een leerproces om je unieke eigenschappen optimaal te leren gebruiken en waarschijnlijk ook om andere redenen. Iemands herkomst en buitenwereld zijn er voor de eigen opdracht; zoals de eigen opdracht er is voor de wereld.

Ordening van dingen

Mijn zoektocht tot dusver heeft zich (al zigzaggend) langs een aantal belangrijke punten bewogen. Het lijkt me nuttig voor dit overzicht om de resultaten nog eens langs te lopen.

• Op een zeker moment las ik over de behoefte van organisatiedeskundigen en andere wetenschappers aan een algemene structuur. Zij merkten op dat de uitwisseling van ideeën tussen hooggespecialiseerde disciplines werd bemoeilijkt door het ontbreken van een algemeen begrippenapparaat. Deskundigen (als H.R. Maturana en F.J. Varela, L. von Bertalanffy en ook K.E. Boulding) bogen zich over het probleem. Er werd een systeemtheorie ontwikkeld. Denkend over het begrip systeem kwam ik terecht bij het bredere begrip proces.
• Ik realiseerde mij dat de horoscoop een zeer oude toepassing is van een proces, al schijnt dit door weinig astrologen als zodanig te worden herkend. Het leek mij de moeite waard om na te gaan hoe dat, op een zeer oud wereldbeeld gebaseerd, proces structureel in elkaar stak en waarom het werkt.
• Vervolgens zocht ik hulp bij Einstein en bij enkele filosofen, wat leidde tot de herkenning van een aantal elementaire menselijke principes in de grondslag van dat proces.
  1. het singulariteitsprincipe, elk proces is de unieke combinatie van potentialiteiten, in ruimte en tijd geconcretiseerd [ noot ],
  2. het dynamische principe, beweegt zich op de dualiteit van binnen- en buitenwereld [ noot ],
  3. het dialectische principe, kent drie vormen van activiteit t.w. initiëring, tegenoverstelling en vereniging,
  4. het relativiteitsprincipe, past ze toe in vier combinaties van ruimte en tijd met binnenwereld en buitenwereld.
• Toen ik ruimte en tijd grondig onderzocht werd het duidelijk dat er geen invloeden vanuit de ruimte op ons inwerken. Zowel de aard van de buitenwereld als de aard van het singuliere proces zijn aan afzonderlijke coördinatenstelsels verbonden en gebeurtenissen worden daardoor beschreven. Dat is voldoende.
• De paren van contrasten uit de 'philosophy of organism' van Whitehead pasten naadloos in de inmiddels beschreven structuur. Het begrippenapparaat van het proces kon hiermee worden verdiept.
• Bij de bestudering van de samenhang van processen, van de extremen en van de functies, die verbindingen binnen en tussen processen realiseren, werd het begrip dualiteit zoals natuurkundigen het definiëren duidelijk en kon het begrip individualiteit een nieuwe betekenis krijgen. Zo won het beeld van het proces mens in de wereld nog meer aan duidelijkheid.

Ik wil er de aandacht op vestigen dat in deze lijn van de zoektocht zich op geen enkel moment ethische factoren hebben aangediend. De verzameling van processen waaruit onze wereld zoals wij die kunnen kennen bestaat, maakt geen onderscheid tussen goed en kwaad of mooi en lelijk. Alles heeft gewoon zijn functie.

Consequenties die ik hieruit trek

Sinds het eerste nummer is mij het doel van mijn zoektocht beetje bij beetje duidelijker geworden. De vergaarde informatie is niet speciaal nieuw maar wel met nieuwe ogen bekeken. Wat ik hiermee zeg is karakteristiek voor het proces van bewustwording dat onderdeel uitmaakt van het proces van zelfverwezenlijking [ noot ]. Zoals ik opmerkte in de vorige zine, zie ik principes nu als idealen die ik heb getoetst en wil realiseren, waaruit ik consequenties trek, die ik omzet in grenzen en keuzes. Ik ben tot de ontdekking gekomen dat ik in mijn denken en handelen, in de relatie met mezelf en de innerlijke reactie op mijn buitenwereld, wil uitgaan van het basisprincipe dat geen twee dingen identiek zijn en bijgevolg al het bestaande een unieke en autonome functie heeft, en dus gelijke waarde en dus gelijke rechten heeft, dat ik als mens niet meer of minder respect verdien dan het theekopje dat ik gebruik.
Ik denk dat alle vormen van zelfbesturing, de praktische toepassing van een persoonlijk principe in de dagelijkse relatie met je buitenwereld, altijd zelfrespect vooronderstelt. Als gevolg van wijziging van algemeen principes kunnen de regels volgens welke iemand leeft en het gedrag zich wijzigen. Een voorbeeld is de euforie van verwachtingen na de tweede wereldoorlog, die in ZZZine #20 al even in het licht kwam. Die euforie werkte aanvankelijk uit in idealen over opvoeding, relaties en het individu, en verzandde in zijn egotisme. In de wereld van nu zijn meerdere ethische denksystemen in zwang, en aan de effecten in de praktijk afgemeten is hun werkelijke inhoud op zijn minst onduidelijk. Ik denk aan morele, religieuze, economische, sociale, juridische denksystemen waaronder ook al die 'Verklaringen van de rechten van ...', zoals die van de mens, het kind, de vrouw of het dier. Alles zou vervangen kunnen worden door een nieuwe, namelijk die van de rechten van de zandkorrel. Dit is maar voor een deel grap.
Ja, de sociale structuren zijn ongeloofwaardig en ridicuul geworden. Als een verantwoordelijk mens met gezond verstand voel ik me genoodzaakt om uit te gaan van mijn eigen principes.

Algemene consequenties?

Achter de vraag wie we zijn en wat ons als individu onderscheidt, valt een andere interessante vraag te ontdekken namelijk: 'Wat doet de wereld draaien?'. Ja, wat beweegt de wereld van dingen en van mensen eigenlijk? Ik bedoel niet te vragen over welke energiebronnen wij beschikken en hoe ze worden gebruikt. Het antwoord op die vraag staat in natuurkunde-, scheikunde- en biologieboeken. Ik bedoel de vraag: 'Wat zijn de consequenties voor het denkende deel van de samenleving van de constatering dat alles proces en dus opdracht is en alle processen met elkaar verbonden zijn?'
Laat mij vooropstellen dat het natuurlijk niet zo is dat de feiten over processen de religies of normen of gezamenlijke rituelen zou kunnen vervangen. Het is eerder een feitelijke basis dat een kader biedt waarin ethische denksystemen een plaats kunnen vinden. Is dit een reëel idee? Als het solide principe dat al het bestaande gelijkwaardig is aanvaard zou worden als fundament van een samenleving,

• kan bij conflicten worden gestreefd naar het bijelkaar brengen van partijen, de behoefte aan gevangenissen kan kleiner worden,
• kunnen mensen worden gestimuleerd om te communiceren, wetend dat zij samen verder moeten in solidariteit (de onmisbaarheid, ook van degene die iets misdaan heeft, is een historisch feit),
• kan verantwoordelijkheid worden bevorderd; kan bescheiden medeleven (dat alleen groeit en creatief uitwerkt op een basis van vertrouwen en respect voor grenzen) het theatrale medelijden vervangen (dat juist gedijt en relaties met twee volkomen gefixeerde rollen genereert op een basis van macht en ontkenning van grenzen),
• kunnen de beschikbare middelen worden beschermd tegen misbruik ten voordele van enkelen,
• kan de mens zich minder onzeker en het individu zich minder eenzaam gaan voelen.

De consequenties van deze basis zijn niet onmiddellijk in alle details en mogelijkheden duidelijk te overzien. Dat ze verregaand zijn kunnen we wel al vermoeden. Denken over je plaats in deze wereld zal inhouden dat je je realiseert dat je net als iedereen altijd je omgeving zal moeten gebruiken. De wereld is voor iedereen 'aanbod', profijt is een oerbeginsel dat oud is als de wereld zelf. Hoe we het evenwicht bewaren tussen enerzijds opkomen voor de eigen behoeften zoals die uit het eigen unieke doel voortvloeien, en anderzijds respecteren van de autonomie van de mensen en dingen om ons heen door er geen misbruik van te maken, zie ik als groeiprocessen van moraliteit (eerlijk delen), van persoonlijke integriteit, van bewuste individualiteit [ noot ].

Idealen en problemen

Een leerproces heeft idealen nodig om in te geloven (geloof me, zelfs wetenschappers hebben hun geloof!), het heeft ook problemen nodig en roept zelfs problemen op om te kunnen groeien. De omgeving, de buitenwereld, kan net zo min een ideale en foutloze plaats zijn als wij mensen volmaakt kunnen zijn. We kunnen leren van alles wat we beleven en van wat we beleefd hebben. Mensen en dingen waar we bang voor zijn of boos op zijn, bijvoorbeeld terroristen en misdadige leiders, hebben ons veel te leren. Het is moeilijk maar niet onzinnig om nederig te zijn en dankbaar voor de aangeboden leerstof!

Leven is een kunst; de kunst is om uit alles wat ons 'overkomt' iets bruikbaars te halen, het zin te geven.